Το αλκοόλ είναι ίσως η αρχαιότερη ψυχοτρόπος εξαρτησιογόνος ουσία που χρησιμοποιείται σε όλο τον κόσμο.
Από τα πολύ παλιά χρόνια οι άνθρωποι το χρησιμοποιούσαν σε κάθε ευκαιρία, χαρά, λύπη, επιτυχία, θρήνο, γέννα, θάνατο αλλά και για να δηλώσουν την πίστη τους στο Θεό.
Στην εποχή μας η χρήση του είναι ακόμα συνυφασμένη με πολλές κοινωνικές περιστάσεις. Η χρήση και η εξάρτηση δεν είναι ταυτόσημες έννοιες. Κανείς δεν φτάνει στην εξάρτηση όμως χωρίς να προηγηθεί χρήση για κάποιο χρονικό διάστημα.
Μερικοί από τους παράγοντες που ευθύνονται για τη χρήση είναι κοινωνικοί - περιβαλλοντικοί, ατομικοί και βιολογικοί.
Στην Ευρώπη έχει αρχίσει να αναπτύσσεται μεταξύ των νέων μια επικίνδυνη πρακτική κατανάλωσης, η οποία συνίσταται στην περιστασιακή εντατική κατανάλωση αλκοόλ το λεγόμενο «binge drinking» (βαριά χρήση αλκοόλ).
Τα στοιχεία που δίνει ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας (WHO) είναι ιδιαίτερα αποθαρρυντικά, με τη χώρα μας να καταλαμβάνει μία από τις μεσαίες θέσεις στο «binge drinking». Επίσης στην έρευνα HBSC (Currie et al. 2004) οι έφηβοι ερωτήθηκαν πόσο συχνά καταναλώνουν αλκοόλ μέσα σε μια εβδομάδα. Τα αποτελέσματα έδειξαν συχνή κατανάλωση για το 29% των εφήβων 15 ετών, ποσοστό ανησυχητικό για την εξάπλωση του αλκοόλ στις μικρές ηλικίες στην Ευρώπη.
Η κατανάλωση αλκοόλ αποτελεί την αιτία ενός μεγάλου αριθμού τροχαίων, εργατικών και άλλων ατυχημάτων, τραυματισμών ή εγκληματικών πράξεων, ενδοοικογενειακής βίας, πτώσεων και δηλητηριάσεων.
Ατομικοί και οικογενειακοί παράγοντες που μπορεί να συμβάλουν στην προβληματική χρήση αλκοόλΤα άτομα που διαθέτουν χαρακτηριστικά προσωπικότητας όπως αναζήτηση έντονων αισθητηριακών εμπειριών ή παρορμητικότητα βρίσκονται σε υψηλό κίνδυνο ανάπτυξης προβλημάτων σχετιζόμενων με την κατανάλωση αλκοόλ. Τέτοια άτομα ίσως αποκομίζουν πιο ισχυρή αντιστρεσογόνο δράση από την κατανάλωση του.
Το ιστορικό κατανάλωσης αλκοόλ έχει επίσης μελετηθεί ως ατομικός παράγοντας. Οι άνθρωποι που κάνουν πιο βαριά χρήση αλκοόλ αναπτύσσουν ανοχή και έτσι απαιτούνται μεγαλύτερες ποσότητες της ουσίας ώστε να μειώσουν το άγχος τους.
Επιπλέον η ύπαρξη οικογενειακού ιστορικού αλκοολισμού αποτελεί έναν αναγνωρισμένο παράγοντα κινδύνου για ανάπτυξη αλκοολισμού. Έρευνες κατέδειξαν ότι ενήλικα τέκνα αλκοολικού πατέρα που στην παρούσα φάση της ζωής τους δεν έκαναν προβληματική χρήση αλκοόλ βίωναν παρόλα αυτά αυξημένη αγχολυτική δράση από τη χρήση αλκοόλ.
Ακόμα η επικρατούσα επιστημονική άποψη είναι πλέον ότι γενικότερα οι ουσίες χρησιμοποιούνται συχνά ως μέσον αυτό-ίασης ή «μουδιάσματος» του ψυχικού πόνουαπό ανθρώπους που υποφέρουν από ψυχικές διαταραχές όπως είναι η κατάθλιψη, διαταραχές προσωπικοτητας, διαταραχή μετατραυματικού στρες κα. ή απο άνθρωπους που βρίσκονται σε πένθος.
Άγχος που βιώνει κανείς στις σχέσεις και στην οικογένεια του: σχέση με το σύντροφο, σεξουαλικά προβλήματα, διαταραχές των παιδιών (όπως Διαταραχή Ελλειμματικής Προσοχής-Υπερκινητικότητα), σοβαρή ασθένεια κ.α. μπορεί να τον οδηγήσουν επίσης στη χρήση αλκοόλ για να «χαλαρώσει».
Οικονομική κρίση (Κοινωνικό στρες) και χρήση αλκοόλ
Από τη δεκαετία του ’50 διαπολιτισμικές μελέτες οδήγησαν στην υπόθεση ότι οι κοινωνίες που βίωναν το περισσότερο στρες ήταν αυτές που εμφάνιζαν και τα υψηλότερα ποσοστά κατά κεφαλήν χρήσης αλκοόλ. Οι έρευνες κατέδειξαν ότι μια μέση κατανάλωση αλκοόλ όπως και μια μέση αύξηση στη βαριά χρήση αλκοόλ μπορεί να ακολουθήσει μετά από κοινωνικό στρες, όπως είναι μια βαθιά οικονομική κρίση σαν αυτή που βιώνουμε στη χώρα μας.
